https://amsterdam.hostmaster.org/articles/gaza_never_again_is_now/pl.html
„Zbrodnia ludobójstwa to nie tylko zbrodnia przeciwko ludowi – to zbrodnia przeciwko ludzkości.”
Sekretarz Generalny ONZ, 2004
Sytuacja w Gazie osiągnęła punkt krytyczny, w którym interwencja wojskowa jest nie tylko prawnie dopuszczalna, ale wręcz nakazana przez prawo międzynarodowe. Ciągła blokada Izraela i operacje wojskowe stworzyły katastrofę humanitarną, a Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (ICJ) wskazał na „prawdopodobne ryzyko” ludobójstwa. Dyplomacja, sankcje i orzeczenia prawne nie zdołały zmienić postępowania Izraela, pozostawiając interwencję wojskową jako jedyną realną opcję zapobiegnięcia dalszym okrucieństwom. Argument ten opiera się na obowiązkach Izraela wynikających z międzynarodowego prawa humanitarnego (IHL), orzeczeniach ICJ, obowiązku zapobiegania ludobójstwu, prawie do zbiorowej samoobrony, doktrynie Odpowiedzialności za Ochronę (R2P) oraz statusie prawnym wód terytorialnych Gazy. Chociaż Izrael i jego sojusznicy – Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Niemcy – potępią takie działania, wsparcie ze strony Rosji i Chin, w połączeniu z toczącymi się postępowaniami ICJ, zapewnia solidną drogę prawną i geopolityczną.
Jako moc okupacyjna w Gazie, Izrael jest związany Czwartą Konwencją Genewską (1949), która nakłada określone obowiązki ochrony ludności cywilnej. Artykuł 55 Konwencji stanowi:
„W najszerszym zakresie dostępnych środków, Moc Okupacyjna ma obowiązek zapewnić zaopatrzenie w żywność i środki medyczne dla ludności; w szczególności powinna dostarczyć niezbędne artykuły spożywcze, zapasy medyczne i inne towary, jeśli zasoby terytorium okupowanego są niewystarczające.”
Blokada Izraela, ograniczająca dostęp do żywności, środków medycznych i podstawowych towarów, narusza ten obowiązek. Po 143 dniach oblężenia Gaza wyczerpała wszystkie zapasy i znajduje się obecnie w fazie IPC 4 (stan nadzwyczajny) / fazie 5 (katastrofalny głód). Niezrealizowanie przez Izrael obowiązku umożliwienia pomocy humanitarnej, jak wymaga Konwencja Genewska, stanowi podstawową uzasadnienie dla interwencji w celu przywrócenia dostępu i ochrony cywilów.
Konwencja o Ludobójstwie z 1948 roku, Artykuł II, punkt c, definiuje ludobójstwo jako:
„Celowe narzucanie grupie warunków życia mających na celu jej fizyczne zniszczenie, w całości lub w części.”
143-dniowe oblężenie Izraela, zakaz działalności UNRWA i poleganie na śmiertelnym systemie dystrybucji pomocy GHF, jest tego przykładem. Śmierć 1 021 osób i obrażenia 6 511 w punktach dystrybucji, wraz z atakiem IDF z 20 lipca 2025 roku na konwój Światowego Programu Żywnościowego – który zabił 94 osoby i ranił 150 – pokazują zamiar utrudniania przetrwania. Nieodwracalne szkody wywołane głodem w fazie IPC 5, szczególnie dla dzieci, podkreślają ludobójczy charakter tych warunków.
W sprawie Republika Południowej Afryki przeciwko Izraelowi (2024), ICJ wydał tymczasowe środki w odpowiedzi na wniosek RPA na podstawie Konwencji o Ludobójstwie, stwierdzając „prawdopodobne ryzyko” ludobójstwa w Gazie z powodu operacji wojskowych i blokady Izraela. Trybunał nakazał Izraelowi:
„Podjąć wszelkie środki w swojej mocy, aby zapobiec popełnieniu wszystkich czynów w ramach Artykułu II [Konwencji o Ludobójstwie]” oraz „umożliwić dostarczanie pilnie potrzebnych podstawowych usług i pomocy humanitarnej.”
Ciągłe ograniczenia pomocy przez Izrael i eskalacja operacji wojskowych wskazują na niezachowanie tych wiążących środków. To nieposłuszeństwo tworzy podstawę prawną dla interwencji wojskowej w celu wyegzekwowania orzeczenia ICJ i zapewnienia dostępu humanitarnego.
Wiążący charakter tymczasowych środków ICJ został ustalony w sprawie LaGrand (Niemcy przeciwko Stanom Zjednoczonym, 2001), gdzie Trybunał orzekł:
„Środki tymczasowe wskazane przez Trybunał są wiążące dla stron.”
Niezachowanie przez Izrael tymczasowych środków z 2024 roku stanowi naruszenie prawa międzynarodowego. Precedens LaGrand podkreśla, że państwa nie mogą ignorować nakazów ICJ bez konsekwencji, co uzasadnia interwencję wojskową w celu zapewnienia zgodności i ochrony ludności Gazy.
Orzeczenie ICJ w sprawie Bośnia i Hercegowina przeciwko Serbii i Czarnogórze (2007) nakłada wyraźny obowiązek na państwa, aby działały, gdy są świadome poważnego ryzyka ludobójstwa. Trybunał orzekł:
„Państwo… ma obowiązek wykorzystać wszystkie rozsądnie dostępne środki, aby zapobiec ludobójstwu, w miarę możliwości, gdy ma wiedzę o poważnym ryzyku popełnienia ludobójstwa.”
Stwierdzenie ICJ o „prawdopodobnym ryzyku” ludobójstwa w Gazie uruchamia ten obowiązek. Gdy środki niemilitarne – dyplomacja, sankcje i postępowania prawne – zawodzą, interwencja wojskowa staje się zgodnym z prawem i koniecznym krokiem w celu zapobiegnięcia ludobójstwu, jak wymaga tego orzeczenie Bośni.
Artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych potwierdza inherentne prawo państw do samoobrony, w tym zbiorowej samoobrony, stwierdzając:
„Nic w niniejszej Karcie nie narusza inherentnego prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony w przypadku ataku zbrojnego na Członka Organizacji Narodów Zjednoczonych, dopóki Rada Bezpieczeństwa nie podejmie niezbędnych środków w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.”
Prawo to nie jest ograniczone do państw członkowskich ONZ ani nie jest ograniczone innymi postanowieniami Karty. Blokada i operacje wojskowe Izraela stanowią ciągły atak zbrojny na ludność Gazy. Inherentny charakter tego prawa pozwala państwom działać w zbiorowej samoobronie, nawet bez zgody Rady Bezpieczeństwa ONZ (UNSC), zwłaszcza gdy Rada jest sparaliżowana przez weta USA. Zapewnia to prawną drogę dla interwencji wojskowej w celu odparcia działań Izraela i ochrony cywilów.
Status Palestyny wzmacnia argument za zbiorową samoobroną. Uznana przez ponad 140 państw i przyznana status obserwatora niebędącego członkiem przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2012 roku (Rezolucja 67/19), Palestyna cieszy się szerokim, choć niepełnym, uznaniem międzynarodowym. Prawo międzynarodowe nie ma jednoznacznej reguły dotyczącej państwowości, zgodnie z Konwencją z Montevideo (1933), która wymienia kryteria takie jak terytorium, ludność, rząd i zdolność do prowadzenia stosunków zagranicznych. Uznanie Palestyny ustanawia ją jako legalny podmiot pod atakiem, umożliwiając innym państwom powoływanie się na zbiorową samoobronę na podstawie Artykułu 51 w imieniu Palestyny, szczególnie w świetle nielegalnych działań Izraela wobec Gazy.
Doktryna R2P, zatwierdzona w Dokumencie Końcowym Szczytu Światowego 2005, zapewnia dalsze wsparcie dla interwencji. Określa trzy filary: - Filar I: „Każde państwo ma odpowiedzialność za ochronę swoich populacji przed ludobójstwem, zbrodniami wojennymi, czystkami etnicznymi i zbrodniami przeciwko ludzkości.” - Filar II: „Społeczność międzynarodowa ma odpowiedzialność za zachęcanie i pomaganie poszczególnym państwom w wypełnianiu tej odpowiedzialności.” - Filar III: „Jeśli państwo wyraźnie nie chroni swoich populacji, społeczność międzynarodowa musi być przygotowana do podjęcia odpowiednich działań zbiorowych.”
Izrael, jako moc okupacyjna, nie zdołał chronić ludności Gazy (Filar I). Międzynarodowe wysiłki poprzez dyplomację i sankcje zostały zablokowane lub były nieskuteczne (Filar II), aktywując Filar III, który obejmuje interwencję wojskową jako zgodną z prawem odpowiedź, gdy państwo wyraźnie nie chroni swojej ludności. Biorąc pod uwagę paraliż Rady Bezpieczeństwa, państwa są uprawnione do działania zbiorowego na podstawie R2P.
Izrael nie rości sobie praw do Gazy jako swojego terytorium, co ma znaczące implikacje dla legalności interwencji wojskowej na wodach terytorialnych Gazy. Konwencja ONZ o Prawie Morza (UNCLOS), Artykuł 2, stanowi:
„Suwerennność państwa przybrzeżnego rozciąga się, poza jego terytorium lądowe i wody wewnętrzne, na przyległy pas morza, określany jako morze terytorialne.”
Ponieważ Izrael nie rości sobie suwerenności nad Gazą, nie ma podstaw prawnych do kontrolowania wód terytorialnych Gazy (do 12 mil morskich) ani do egzekwowania tam blokady. Opinia doradcza ICJ z 2024 roku uznała okupację terytoriów palestyńskich przez Izrael za nielegalną, co dodatkowo podważa jego roszczenia do kontroli nad wodami Gazy. Interwencja wojskowa w celu przełamania blokady i dostarczenia pomocy humanitarnej nie jest agresją terytorialną przeciwko Izraelowi, ponieważ nie kwestionuje legalnych roszczeń terytorialnych. Zamiast tego przywraca prawa Palestyńczyków do ich wód terytorialnych zgodnie z prawem międzynarodowym, zwolnione z konieczności uzyskania zgody Rady Bezpieczeństwa na podstawie przepisów chroniących integralność terytorialną.
Jednym z najjaskrawszych dowodów na zamiar Izraela zmuszenia Gazy do poddania się poprzez głód był incydent, który miał miejsce daleko od jego wybrzeży. Siły morskie Izraela przechwyciły Madleen, statek Flotylli Wolności pod brytyjską banderą, przewożący pomoc humanitarną, ponad 160 mil morskich od brzegu – głęboko na wodach międzynarodowych. Na pokładzie znajdowało się dwunastu cywilnych aktywistów, w tym Greta Thunberg i francuska eurodeputowana Rima Hassan.
Izraelskie siły siłą weszły na statek, zatrzymały aktywistów i skonfiskowały całą pomoc – czyn, który kwalifikuje się jako piractwo zgodnie z Artykułem 101 Konwencji ONZ o Prawie Morza (UNCLOS):
„Wszelkie nielegalne akty przemocy lub zatrzymania, lub jakiekolwiek akty grabieży, popełnione dla prywatnych celów przez załogę lub pasażerów prywatnego statku… na pełnym morzu przeciwko innemu statkowi.”
Ten akt agresji nie był odosobnionym incydentem – był wyraźnym potwierdzeniem zamiaru Izraela zablokowania wszelkiej pomocy humanitarnej, nawet gdy pochodzi z międzynarodowo uznanych statków na neutralnych wodach. Porwanie Madleen nie tylko naruszyło międzynarodowe prawo morskie, ale dodatkowo dowodzi prawdziwego celu oblężenia: odmowy 2 milionom mieszkańców Gazy dostępu do najbardziej podstawowych potrzeb życiowych.
Atakując wysiłki humanitarne daleko od swojej deklarowanej jurysdykcji, Izrael ujawnił oblężenie jako nie środek bezpieczeństwa, lecz kampanię głodu i zastraszania. Incydent ten podkreśla pilną potrzebę interwencji wojskowej, aby przywrócić morskie prawa Palestyńczyków i zapewnić bezpieczne dostarczenie pomocy ratującej życie.
Każda interwencja wojskowa w celu przełamania blokady Izraela na Gazę spotka się z zaciekłym sprzeciwem politycznym ze strony Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Niemiec. Państwa te konsekwentnie broniły działań Izraela i blokowały środki odpowiedzialności w Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jednak globalny nurt się zmienia. Powaga kryzysu w Gazie – i jawna pogarda Izraela dla prawa międzynarodowego – stworzyły przestrzeń dla nowej koalicji państw do działania.
Rosja i Chiny, choć jest mało prawdopodobne, by przewodziły wysiłkom militarnym, publicznie potępiły oblężenie Izraela i wspierały prawa Palestyńczyków na międzynarodowych forach. Oba państwa posiadają prawo weta w Radzie Bezpieczeństwa ONZ (UNSC) i mogłyby zablokować każdą rezolucję mającą na celu kryminalizację interwencji humanitarnej. To odzwierciedla tę samą polityczną osłonę, jaką Stany Zjednoczone zapewniały Izraelowi przez ostatnie 21 miesięcy. Geopolityczny precedens jest jasny: prawo weta jest używane do ochrony sojuszników, a nie do egzekwowania bezstronnej sprawiedliwości.
Państwa podejmujące interwencję mogą napotkać wyzwania prawne, w tym próby przedstawienia takich działań jako nielegalnej agresji. Jednak prawna podstawa interwencji – oparta na tymczasowych środkach ICJ, Konwencji o Ludobójstwie oraz doktrynie Odpowiedzialności za Ochronę (R2P) – czyni takie wyzwania słabymi i nieprzekonującymi. ICJ już stwierdził „prawdopodobne ryzyko ludobójstwa” w Gazie i nakazał Izraelowi umożliwienie pomocy humanitarnej. Interwencja mająca na celu wyegzekwowanie tego mandatu nie jest naruszeniem prawa międzynarodowego – jest jego wypełnieniem.
Ponadto tocząca się sprawa o ludobójstwo przeciwko Izraelowi w ICJ prawdopodobnie potwierdzi poważne naruszenia Konwencji o Ludobójstwie, dodatkowo legitymizując każdą interwencję mającą na celu powstrzymanie masowych okrucieństw i przywrócenie dostępu humanitarnego. Państwa, które działają teraz, nie tylko staną po właściwej stronie historii – staną po właściwej stronie prawa.
Prawo międzynarodowe wymaga działania, gdy zagrożenie ludobójstwem jest realne – a w Gazie to zagrożenie nie jest już teoretyczne. Blokada Izraela, naruszająca Czwartą Konwencję Genewską, oraz jego jawny sprzeciw wobec wiążących tymczasowych środków ICJ, dostarczają wielu nakładających się podstaw prawnych dla natychmiastowej interwencji wojskowej.
Stany Zjednoczone wykorzystały swoje prawo weta, by chronić Izrael przed odpowiedzialnością. Teraz Rosja i Chiny – oba głośno wspierające prawa Palestyńczyków – mogą odwzajemnić się, chroniąc każdą koalicję humanitarną przed odwetem Rady Bezpieczeństwa. Tymczasowe środki ICJ oraz prawdopodobny wynik toczącej się sprawy o ludobójstwo dostarczają ram prawnych, które legitymizują i retrospektywnie uzasadniają interwencję w celu egzekwowania prawa międzynarodowego i ratowania życia.
Czekanie na ostateczne orzeczenie o ludobójstwie przed podjęciem działań byłoby jak proszenie strażaków, by czekali na raport o podpaleniu, podczas gdy dom płonie.
Dla zbyt wielu w Gazie jest już za późno. Ale najgorsze wciąż można zapobiec – jeśli choćby kilka państw działa z odwagą, determinacją i czystym sumieniem.
To nie czas na kolejne oświadczenia. To czas na statki, konwoje, ochronę.
To czas na przełamanie oblężenia.